Giữa nhịp sống đô thị hiện đại đầy tất bật, đâu đó trong tâm trí mỗi người vẫn luôn khắc khoải một nỗi nhớ quê, nhớ mùi rơm mới, nhớ tiếng gà gáy ban trưa, và nhớ cả vị bánh đa nướng giòn tan, bát rượu thơm nồng ngày giỗ Tết. Ở Bắc Giang, có những làng quê vẫn giữ được trọn vẹn hương xưa ấy nơi mà bánh đa Thổ Hà và rượu làng Vân không chỉ là sản vật nổi tiếng, mà còn là biểu tượng sống động của một nền văn hóa bản địa đặc sắc, bền bỉ vượt thời gian.

Thổ Hà – Nét cổ kính trong từng giàn bánh phơi nắng

Tọa lạc bên bờ sông Cầu thơ mộng, làng Thổ Hà (xã Vân Hà, thị xã Việt Yên) mang dáng dấp cổ kính hiếm thấy: tường gạch trần không vữa, mái ngói đỏ rêu, những con ngõ nhỏ lát gạch nghiêng mình dưới bóng tre xanh. Thổ Hà không có nhiều ánh đèn hay cao ốc, nhưng nơi đây lại lưu giữ thứ “ánh sáng của ký ức”  ánh sáng từ nghề làm bánh đa truyền thống hơn trăm năm tuổi. Chỉ cần một buổi sáng dạo quanh làng, du khách sẽ bắt gặp hàng trăm giàn bánh đa được phơi san sát dọc các lối đi, trên bờ tường, trên mái nhà. Ánh nắng len lỏi qua từng miếng bánh mỏng tanh, làm hiện rõ vân gạo óng ánh như những tấm lụa. Người dân Thổ Hà làm bánh quanh năm, nhưng rộn ràng nhất là dịp giáp Tết khi đơn hàng từ khắp nơi đổ về, cũng là lúc hương thơm bột gạo quyện khói bếp bay khắp làng quê. Điều làm nên thương hiệu bánh đa Thổ Hà không chỉ là kỹ thuật, mà chính là sự tận tâm trong từng công đoạn: từ chọn gạo nếp thơm, ngâm, xay, tráng đến phơi và nướng. Mỗi chiếc bánh là một lát cắt tinh tế của văn hóa ẩm thực vùng Kinh Bắc giòn, thơm, đậm đà và lưu luyến.

Rượu làng Vân – Tinh hoa trong từng giọt men truyền thống

Cách Thổ Hà không xa là làng Vân Xá (xã Vân Hà), nơi nổi danh với nghề nấu rượu cổ truyền từng được tiến cung dưới triều Nguyễn. Rượu làng Vân không chỉ là một loại đồ uống, mà là cả một nghệ thuật kết tinh từ bàn tay và tâm hồn người dân quê. Nguyên liệu chính để làm nên thứ rượu nức tiếng ấy là nếp cái hoa vàng, loại gạo đặc sản giàu hương vị của vùng trung du Bắc Bộ. Nhưng điểm đặc biệt nhất nằm ở men rượu bí truyền, được làm từ hơn 30 vị thuốc bắc quý, tạo ra hương thơm thanh nhẹ, vị ngọt dịu, hậu sâu. Người uống rượu làng Vân thường nói vui: “Rượu này uống vào không đau đầu, mà lòng lại thấy ấm.” Mỗi mẻ rượu ngon không chỉ là thành quả lao động mà còn là kết tinh của thời tiết, kỹ thuật, và cả tấm lòng người thợ. Những bếp rượu nghi ngút khói, những chum sành xếp hàng nơi sân gạch, là hình ảnh đã ăn sâu vào ký ức bao thế hệ, trở thành hồn cốt của làng quê Bắc Giang.

Du lịch làng nghề – Khi di sản cất lời kể chuyện

Những năm gần đây, Bắc Giang không chỉ chú trọng phát triển công nghiệp và hạ tầng, mà còn đẩy mạnh phát triển du lịch gắn với làng nghề truyền thống. Hành trình đến Thổ Hà, làng Vân không chỉ dừng lại ở việc mua một gói bánh, chai rượu, mà còn là hành trình trải nghiệm và khám phá chiều sâu văn hóa. Nhiều tour du lịch đã được xây dựng để du khách có thể “xắn tay áo” tham gia tráng bánh, phơi bánh, nấu rượu hay nghe các nghệ nhân cao tuổi kể chuyện làng nghề, chuyện nghề tổ. Đặc biệt, khi kết hợp với các điểm đến như chùa Bổ Đà, đình Vân Xá, chuyến đi còn mang màu sắc tâm linh, thiền định và hoài niệm. Du khách đặc biệt là người trẻ thành thị rất thích thú khi được hoá thân thành người dân quê trong một ngày, lắng nghe những thanh âm yên bình, chạm vào những sản phẩm thủ công chứa đựng cả tâm huyết và lịch sử.

Giữ lửa nghề – Giữ hồn quê giữa thời hiện đại

Trong thời đại hội nhập, không ít làng nghề truyền thống đang dần mai một bởi sức ép của công nghiệp hoá. Nhưng Thổ Hà và làng Vân vẫn âm thầm giữ nghề như giữ một phần hồn cốt dân tộc. Những lớp trẻ trong làng đang được truyền nghề, học cách yêu quý giá trị của quê hương từ những điều giản dị nhất. “Từ bánh đa Thổ Hà đến rượu làng Vân” đó không chỉ là hai sản vật quen thuộc, mà còn là hai điểm sáng trong bản đồ văn hoá Bắc Giang. Chúng mang theo vị ngọt, vị nồng nhưng hơn hết là mang theo tình người, tình đất, tình quê thứ mà mỗi du khách mang về sau chuyến đi sẽ nhớ mãi.

Minh Thao