Nhằm thực hiện chương trình đưa làng cổ Thổ Hà (Vân Hà - Việt Yên) trở thành điểm đến tiêu biểu của du lịch Bắc Giang, vừa qua sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, phố hợp với UBND thị xã Việt Yên và một số ban, ngành của tỉnh khảo sát, lập phương án, đưa làng cổ Thổ Hà thành điểm đến hấp dẫn du khách.
Thổ Hà mang đẹp vẻ đẹp của một làng cổ, trên bến dưới thuyền và những nếp nhà nhuốm màu thời gian. Cổng làng Thổ Hà là một trong những cổng làng đẹp nhất vùng Kinh Bắc, với kiến trúc cổ kính mang đậm nét của kiến trúc làng quê Bắc Bộ. Theo những quán nước từ phía cổng làng, đi một chút là đến các ngõ sâu. Du khách lần đầu đặt chân nơi đây hẳn sẽ đều ngạc nhiên với lối nhỏ, ngõ nhỏ, có nơi chỉ rộng đủ hai người tránh nhau. Hai bên ngõ san sát tường đỏ màu gạch cũ đã mòn vẹt, nhiều bức tường xếp chằn chặn sành nâu đen bóng. Vẫn là con đường với nếp nhà rêu phong, trầm mặc bao năm cũ. Trong làng là các công trình kiến trúc độc đáo, du khách được tham quan những nếp nhà cổ nằm san sát, cảm tưởng như được lạc vào một góc phố cổ của Hà thành.
Làng Thổ Hà xưa nổi tiếng với nghề làm gốm với các sản phẩm như: Chum, vại, tiểu sành… Các sản phẩm làm hỏng hoặc không bán được, người dân tận dụng để xây tường, làm nhà. Theo người dân địa phương, tường xây bằng tiểu sành và mảnh gốm có khả năng cách nhiệt rất tốt. Trời rét, nhà luôn ấm, ngày nắng nóng thì trong nhà mát lạ thường. Tường xây bằng tiểu sành hàng trăm năm không lo bị hỏng. Những ngôi nhà được xây bằng tiểu sành đã tạo cho Thổ Hà một lối kiến trúc riêng biệt, hiếm có, hấp dẫn nhiều du khách.
Đến Thổ Hà, du khách còn được ngắm cảnh trên bến dưới thuyền của Cầu; thăm đình làng, chùa, cổng làng, văn chỉ, xem các cây đa cổ thụ, thăm một số ngôi nhà cổ trong làng và những ngõ xóm hun hút với vẻ đẹp cổ kính. Trải nghiệm chợ phiên Thổ Hà, thăm quan các gia đình sản xuất bánh đa nem, mỳ gạo bằng máy và thủ công. Thăm các gia đình nấu rượu gạo - thưởng thức và mua về làm quà cho người thân một số đặc sản của làng nghề. Du khách còn có thể lên thuyền, xuôi dòng sông Cầu thưởng thức những làn điệu dân ca quan họ mượt mà, tình tứ do các liền anh, liền chị của làng Thổ Hà thể hiện. Nếu đến Thổ Hà vào đầu xuân (từ ngày 20 - 22 tháng Giêng), du khách còn được tham gia lễ hội của làng, đắm mình trong không gian văn hóa dân gian truyền thống vô cùng sinh động.
Nghề làm gốm ở làng đã mai một rất nhiều. Thật tiếc cho một nghề đã từng giúp vùng đất này trở lên sầm uất và vang bóng một thời. Giờ người dân Thổ Hà chuyển sang nghề làm bánh đa và bánh đa nem. Các con ngõ vào trong làng san sát những phên dài phơi bánh. Ánh nắng rọi xuống từng kẽ hở phên bánh, tạo những bóng sáng lấp lánh trên mặt đất.
Hãy đến Thổ Hà để một lần cảm nhận hồn cốt của văn hóa làng cổ, ngắm sông Cầu lơ thơ nước chảy, hòa mình vào giai điệu vang rền nền nảy đầy cuốn hút mang nét đặc sắc hồn quê Kinh Bắc./.
Lê Đức Cương
